Do HT Thông Phương thuyết giảng tại Thiền viện Trúc Lâm Phụng Hoàng Đà Lạt năm 2013
Xét bởi nghiệp trói buộc mà thọ lấy thân, tránh sao khỏi khổ lụy về hình hài.
Đây Ngài nói thẳng để chúng ta thấy rõ cái nhân thọ lấy thân này, đó là nghiệp. Mà nghiệp là cái gì? Tức là những hành động tạo tác của thân và tâm hay gọi là thân, khẩu, ý của chúng ta. Từ ba chỗ thân, khẩu, ý phát ra nhưng mà ý là chủ động.
Kế nữa, hoặc chứa chấp của cải, tạo sự nghiệp riêng. Tu rồi mà cứ chứa chấp của cải để tạo sự nghiệp, nhà cửa riêng, thì có tạo nghiệp mới không? Mới đi tu thì sẵn sàng xả hết, nhưng vào chùa ít lâu có khi lại tạo nghiệp trở lại, bắt đầu nắm lại, thu lại từ từ. Đó cũng là tạo nghiệp mới, tạo cái nhân để kéo dài thêm trong sanh tử.
Nghiệp có cộng nghiệp, biệt nghiệp, định nghiệp và bất định nghiệp, tích lũy nghiệp và cận tử nghiệp.
Như vậy, người tu chúng ta phải khéo để chuyển nghiệp và dừng nghiệp mà đi đúng con đường giải thoát.
Đừng nghĩ là thời gian còn dài, còn nhiều để làm việc nọ việc kia, rồi tu sau không muộn. Đó là cái nghĩ điên đảo. Có nhiều vị cứ nghĩ mình còn khỏe nên hôm nay còn lo làm việc này, việc kia dự định, hoạch tính khi xong những việc đó rồi thì mình quyết chí tu. Nhưng có khi chưa hết việc dự tính là nó đã đi trước rồi, cho nên tính cũng không kịp.
Mang lấy hình hài, thể xác này là mất tự do; muốn gì cũng không được như ý, phải lệ thuộc vào nó. Muốn khỏe mà nó không khỏe, nó nóng mà muốn nó mát cũng không được luôn phải lệ thuộc vào nó, là cả một gánh nặng. Bởi vậy có thọ thân là có mang những cái khổ về thân.
Một Thiền sư Thái Lan nói rõ:
– Bộ ở trong bụng người ta sướng lắm hay sao? Thật chẳng thoải mái chút nào! Thử nghĩ xem chỉ cần mình sống trong một căn chòi nhỏ một ngày thôi thì đủ khó chịu đến đâu rồi.
Vô thường, già, bệnh chẳng hẹn với người. Sớm còn tối mất, sát-na đã qua đời khác.
Đây chỉ cho lẽ thật về sự ngắn ngủi của thân này, nó không có bền chắc, không lâu dài để phá trừ cái chấp thường điên đảo. Tức là thân này không phải thường mà cho là thường, vì cho thân thường còn nên mới vì thân mà tạo nghiệp. Nếu thấy rõ lẽ thật của thân là rất mỏng manh, ngắn ngủi thì có đáng gì đâu để mà tham luyến rồi vì nó tạo nghiệp để vun bồi cho nó nên chịu khổ là chỗ đó.
Trong kinh Niết-bàn nói:
Có người đi ở đồng trống bị con voi cuồng rượt đuỗi, chạy gấp. Lại gặp một cái cây nằm bên bờ giếng cạn, phía dưới có dây giăng thòng. Anh liền bám lần lần vào sợi dây đó. Thì ở giữa giếng, lại có ba con rồng và bốn con rắn độc nó đang ngẩn đầu nhìn lên, nếu rớt xuống thì rơi ngay vào miệng chúng thôi! Rồi hai bên bờ giếng có hai con chuột, một trắng, một đen đang cắn gặm dần dần đầu dây, còn chút nữa là đứt dây. Trên đầu lại có bầy ong bao phủ, nó làm rớt mấy giọt mật xuống. Khi nếm phải năm giọt mật đó, anh quên hết sự nguy hiểm chung quanh.
Con voi cuồng chỉ cho vô thường đang rượt đuổi.
Hai bên bờ hai con chuột đang cắn dần mạng căn là ngày tháng thời gian.
Ba con rồng độc là chỉ cho tam độc tham sân si
Mấy giọt mật là chỉ cho ngũ dục.
Tất cả nguy hiểm đang chực sẵn bên mình, nhưng người ta vì vô minh điên đảo, nếm được mấy giọt mật đó là quên hết bao nhiêu sự nguy hiểm.
Bên trong gắng công thắng niệm, ngoài rộng đức kính hòa, vượt hẳn cõi trần, mong ngày thoát ra.
Bên trong gắng công thắng niệm, là khi tâm nghĩ nhớ vọng động theo duyên, theo trần mà lâu nay không làm chủ bị nó dẫn đi, giờ phải thắng được những niệm đó. Tu hành phải lo kiểm soát làm chủ lại nó, phải thắng cho được nó. Nếu mà cứ để cho nó thắng mình như xưa thì vào chùa có ích gì? Đây mới là chỗ quan trọng. Việc này mới là việc làm kỳ công. Đó mới xứng với chí nguyện cao cả ban đầu của chúng ta, còn không thì cũng tầm thường như thế gian.
Thầy Đăng Đại Thuần tóm tắt